Dit artikel is geschreven door Hans Niewenhuis, o.a. eindredacteur NYSE | Euronext. Hans schrijft maandelijks een column over de ontwikkelingen op het gebied van vastgoedfinancieringen.

Banken terughoudender

Banken zijn steeds terughoudender geworden tegenover kredietverlening aan mkb-bedrijven. Daar zijn verschillende redenen voor. Om schaalvergroting te bereiken zijn veel kleinere banken door grote buitenlandse partijen overgenomen die weinig op hebben met de omslachtige mkb-financieringen. Door stroomlijning en automatisering bij banken, past mkb vaak niet goed genoeg in hun financieringsmodellen en worden kredietaanvragen afgewezen. De belangrijkste reden stamt al uit 2008, toen tijdens de kredietcrisis bleek dat veel banken niet waren opgewassen tegen plotselinge tegenslag, en niet voldoende financiële buffers hadden aangehouden om zelfs maar overeind te blijven. Het was de tijd dat bijvoorbeeld ABN Amro door de overheid moest worden gered. Kort voor de kredietcrisis hielden banken zich het liefst bezig met lucratieve beursproducten, en zetten daar zelf ook stevig op in. Hun kerntaken, kredieten aan bedrijven verstrekken en zorgen dat ze de inleg van spaarders veilig beheerden, was op de achtergrond geraakt. De riskante beursbemoeienis leverde veel meer op, maar brak ze uiteindelijk op toen de beurzen, en hun lucratieve producten instortten.

De EU grijpt in

In reactie op deze bankavonturen heeft de EU ingegrepen en is strengere regels gaan stellen aan het aanhouden van bufferkapitaal, waardoor banken tegenspoed beter kunnen opvangen. De precieze maatregelen zijn echter nog steeds niet volledig vastgelegd. Basel 4 is de laatste fase. Het was de bedoeling dat dit al zou zijn afgerond, maar dit is uitgesteld tot januari 2026. Een teken dat het niet gemakkelijk is om alle belangen in harmonie bij elkaar te krijgen. Banken zelf willen de strenge regels het liefst afzwakken, om weer vrijer te kunnen handelen.

De Basel-akkoorden

Basel 4 is feitelijk de voltooiing van Basel 3, het akkoord dat algemene maatregelen bevat die zijn genomen na de kredietcrisis in 2008, om de kapitaalbuffers van banken te versterken. Basel 1 en 2 waren al voor de kredietcrisis ingevoerd. De akkoorden zijn genoemd naar de stad waar de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) is gevestigd. BIS coördineert het financiële toezicht door centrale banken en nationale toezichthouders wereldwijd. Basel 4 gaat over de manier waarop banken moeten berekenen hoeveel kapitaal ze moeten aanhouden ten opzichte van de risico’s die ze lopen. Het akkoord stelt regels op voor de weging van kredietrisico’s, operationele- en marktrisico’s. Die weging is van belang voor de hoogte van de kapitaalbuffers. Veilige leningen zullen weinig buffergeld vereisen. De meest riskante producten, derivaten bijvoorbeeld of riskantere financieringen, vereisen echter veel grotere buffers. Voor banken staan deze producten tegelijkertijd voor de grootste potentiële winsten.

De nieuwe regels zullen veel impact hebben op de Nederlandse banken. Als Basel 4 wordt ingevoerd zullen ze extra kapitaal moeten gaan aanhouden. Dit zal een nog sterkere restrictie geven op de mkb-financieringen, want banken zullen geneigd zijn alleen de meest zekere

leningen te verstrekken. Bufferkapitaal levert de banken niets op want het is kapitaal dat ze alleen maar achter de hand mogen houden, ze kunnen er niets mee doen.

Uitstel

Afronding van de strenge regulering die door Basel 4 wordt ingevoerd wil nog niet vlotten. Na de kredietcrisis heeft de coronacrisis voor een tegenoordeel gezorgd. Het momentum van de voorzichtigheid lijkt verdwenen. Banken moeten de handen vrij hebben om economisch herstel te kunnen financieren, en daar is kapitaal voor nodig. Strenge regels perken de economische groei in, zo werd de overtuiging van velen. Volgens behoudender economen heeft solide financiële regelgeving op de middellange en lange termijn juist een grote positieve impact op de economische groei en op de kredietverlening. Dat komt niet alleen de financiële stabiliteit maar ook onze welvaart ten goede. De buffers afzwakken brengt die positieve impact in gevaar. Zie hier de onenigheid die tot het uitstel leidt.

Concurrentievermogen

Banken zelf zijn met name bang dat door strenge regulering hun concurrentievermogen afneemt ten opzichte van Amerikaanse banken. Daar zijn door geslaagde lobby’s de beschermingsmaatregelen alweer voor een flink deel teruggedraaid en liggen de buffereisen lager dan hier. Bovendien is er een flinke sector van ‘schaduwbanken’ ontstaan: grote private-equitymaatschappijen waarin grote beleggers graag investeren omdat ze nog veel minder worden gereguleerd dan banken en daardoor grotere rendementen kunnen beloven. Dat dit ten koste gaat van de veiligheid van het financiële systeem lijkt Amerikanen minder bezig te houden. Dat dezelfde losheid weer in Europa zal worden toegestaan lijkt niet waarschijnlijk, maar de Amerikaanse vrijheden worden met een jaloerse blik door de Europese banken gevolgd.

Banken lijken op zwakkere regels vooruit te lopen

Het is opmerkelijk dat na de continue afname van bankfinancieringen de afgelopen jaren, er in 2025 bij het mkb weer een bescheiden opleving plaatsvindt. Nederlandse banken, ook de grote, zijn weer wat vaker betrokken bij een mkb-financiering. Veel ondernemers zijn daar blij mee, want banken associëren ze nog altijd met vertrouwdheid en veiligheid. De vraag is waar deze nieuwe betrokkenheid van banken vandaan komt, en of die zal standhouden. Het kan zijn dat banken alvast vooruitlopen op zwakkere solvabiliteitseisen door een verzwakt Basel 4 reglement. Dat ze hun naam alvast weer willen vestigen en hun marktaandeel veilig willen stellen. Intussen blijft het maar helemaal de vraag of Basel 4 toe zal geven aan minder strenge regels en dus minder veiligheid. Als de regels streng blijven dan zullen banken hun kredietvoorziening toch weer gaan beperken. Intussen is de non-bancaire financiering een volwassen alternatief geworden, waar ondernemers net zo goed op kunnen vertrouwen